Chrupanie i strzelanie w stawach: powszechne zjawisko czy ostrzeżenie przed problemem?

Czy strzelają Ci stawy podczas przysiadów lub rozciągania? Być może zastanawiałeś się, czy jest to normalne, czy może znak ostrzegawczy zwiastujący coś poważniejszego. Na szczęście jest to zwykle normalny objaw ruchu stawów, więc nie ma powodu do paniki. Czasami jednak może to być oznaką rozwijającej się choroby. W dzisiejszym artykule dowiesz się, jak rozpoznać, kiedy strzykanie w stawach stanowi powód do niepokoju.

Strzykanie może wystąpić nie tylko w kolanach, ale także w innych stawach

Dźwięki w stawach przypominające strzelanie, strzykanie lub chrupanie określane są fachowo jako trzeszczenie w stawach. Mogą być one wydawane nie tylko przez kolana, ale także przez palce, ramiona, łokcie lub kręgosłup. Problem ten nie jest jednak związany z wiekiem, jak mogłoby się wydawać. Być może pamiętasz siebie lub kolegę z klasy, któremu podczas rozgrzewki w szkole średniej coś przeskoczyło w kolanie. Wiele osób, a zwłaszcza dzieci, dobrowolnie strzela kostkami w palcach. Dlaczego te dźwięki pochodzą z naszych stawów?

Dlaczego stawy strzelają?

Nieprzyjemne odgłosy zaczynają dobiegać ze stawów podczas wykonania ruchu. Dzieje się tak najczęściej, gdy wstajemy po długim leżeniu lub siedzeniu, wykonujemy głębsze przysiady czy wykroki, rozciągamy szyję, zginamy łokieć lub wyginamy plecy w łuk. Wszystkie elementy stawu są wprawiane w ruch i w trakcie tego procesu możemy usłyszeć ten przerażający dźwięk.

1. Pęcherzyki powietrza

Najczęstszą przyczyną są małe pęcherzyki powietrza wypełniające przestrzeń płynu maziowego (płynu, który zmniejsza tarcie w stawach podczas ruchu), które pękają podczas ruchu. Aby to zrozumieć, możesz przyjrzeć się bliżej strzelaniu kostkami w palcach. Na początku rozciągamy palce do momentu, w którym zwiększa się przestrzeń między stawami i jednocześnie zmniejsza się ciśnienie. Pozwala to gazom (dwutlenek węgla, azot) znajdującym się w płynie maziowym na tworzenie małych pęcherzyków powietrza. Po wyrównaniu ciśnienia pęcherzyki pękają i wydają znajomy odgłos strzelania. [1, 15]

Dlaczego niektórzy dobrowolnie doprowadzają do strzykania w stawach?

Osoby, które celowo strzelają kostkami w palcach, najczęściej robią to z przyzwyczajenia. Gdy zaczną to robić, staje się to niemal rytuałem. Niektóre osoby robią to pod wpływem stresu lub zdenerwowania, aby się zrelaksować. Ale są też osoby, które robią to tylko dlatego, że lubią dźwięk strzelania i chcą zadowolić swoje zmysły. Nie można też zapomnieć o tych, którzy po prostu cieszą się, gdy słyszą strzykanie w stawach lub osobach, którym to przeszkadza. [2]

Czy może to stanowić problem?

Czy słyszałeś również w dzieciństwie, że strzelanie kostkami w palcach może uszkodzić stawy, a nawet spowodować zapalenie stawów? Na szczęście jest to tylko jeden z mitów, które krążą w społeczeństwie. W rzeczywistości, zgodnie z obecną nauką, nie ma wystarczających dowodów na poparcie tej tezy. Istnieją jednak rzadkie przypadki, w których osoby doświadczyły problemów w wyniku długotrwałego i regularnego strzykania w stawach. Dotyczyły one głównie uszkodzenia tkanek miękkich, takich jak ścięgna otaczające stawy. Należy więc uważać, aby nie wyrządzić sobie niepotrzebnej krzywdy podczas strzelania kostkami w palcach. [2-3]

2. Ruch ścięgien i więzadeł

Kiedy staw się porusza, zmienia się pozycja ścięgna i nieznacznie przesuwa. Gdy ścięgno powraca do swojej pierwotnej pozycji, możesz usłyszeć chrupnięcie. Ponadto, gdy staw się porusza, więzadła są napięte, co również może powodować nieprzyjemne dźwięki. Często zdarza się to na przykład podczas wstawania z pozycji siedzącej lub podczas chodzenia po schodach. [3-4]

Czy może to stanowić problem?

Podobnie jak w przypadku pęcherzyków powietrza, nie musisz się martwić, że strzelanie jest oznaką czegoś poważnego. Chociaż sam dźwięk może brzmieć wręcz przerażająco, jest to zwykle normalny objaw zdrowego układu mięśniowo-szkieletowego. Tylko w przypadku ekstremalnego przeciążenia lub nadmiernego rozciągnięcia więzadeł może dojść do ich zerwania, co można rozpoznać po nagłym bólu. Nie musisz więc martwić się strzykaniem samym w sobie.

Te produkty mogą Cię zainteresować:

3. Choroba lub urazy stawów

Stawy mogą również strzykać w wyniku trwającej choroby lub urazu. Chrząstki, więzadła lub ścięgna mogą ulec uszkodzeniu, wpływając na ich funkcjonowanie. W takim przypadku prawdopodobnie występują inne objawy, takie jak ból, obrzęk lub zaczerwienienie skóry w okolicy stawu.

Jakie choroby lub stany chorobowe mogą być odpowiedzialne za strzelanie w stawach?

• Choroba zwyrodnieniowa stawów: Powoduje zużycie chrząstki, która staje się cieńsza, a kości napotykają mniejszą amortyzację. Może to powodować nie tylko ból w stawie, ale także strzykanie. [5]
• Po operacji: Czasami strzykanie w stawach występuje po operacji, na przykład po całkowitej wymianie stawu. Badania sugerują jednak, że nie jest to oznaką nieudanej operacji lub innego uszkodzenia. Może to być spowodowane przez nowe elementy stawu, które uległy wymianie podczas operacji. [6]
• Niestabilność rzepki: Po urazie lub z powodu wady wrodzonej rzepka może na krótko wyskoczyć ze swojego prawidłowego toru ruchu i spowodować strzyknięcie w kolanie. W takim przypadku należy zawsze wcześniej skonsultować się z fizjoterapeutą lub lekarzem, ponieważ niestabilna rzepka stwarza wysokie ryzyko urazu podczas ruchu. [7-8]
• Zespół rzepkowo-udowy: Czasami określany jako „kolano biegacza”, ponieważ biegacze często na niego cierpią. Występuje zwłaszcza u początkujących, którzy przesadzają na starcie i przechodzą od prawie zerowej aktywności do codziennego biegania. Oprócz chrupania w kolanie objawia się również bólem powyżej rzepki, który nasila się podczas ruchu. [9]
• Uszkodzona łąkotka: Łąkotka jest chrzęstną strukturą, która działa jako amortyzator w stawie kolanowym. W przypadku urazu może ona zostać osadzona w szczelinie, co czasami skutkuje przeskakiwaniem i strzykaniem w kolanie. Uraz ten najczęściej występuje podczas uprawiania sportu i towarzyszy mu również ból, obrzęk i ograniczona ruchomość kolana. [7-8]

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Jeśli kolana lub inne stawy funkcjonują prawidłowo poza sporadycznym trzaskaniem lub przeskakiwaniem, prawdopodobnie nie ma się czym martwić. W przeciwnym razie, jeśli podejrzewasz większy problem, lepiej zacznij go rozwiązywać tak szybko, jak to możliwe. Udaj się do lekarza (ortopedy), który przeprowadzi kompleksowe badanie i zaproponuje odpowiednie leczenie.

Jakie objawy mogą wskazywać na uszkodzenie stawów?

• Ból: Ostry ból towarzyszący strzykaniu lub długotrwały ból stawów podczas ruchu lub w spoczynku.
• Obrzęk i zaczerwienienie: W przypadku urazu lub choroby obszar wokół stawu może być spuchnięty, czerwony i ciepły w dotyku.
• Niestabilność stawu: Na przykład, jeśli kolano “ucieka” na boki i rozluźnia się pod wpływem ciężaru, może to być spowodowane zerwanymi lub zbyt luźnymi więzadłami. [10]
• Zmniejszony zakres ruchu w stawie: Może to być ostrzeżenie, jeśli stawy nie pozwalają na wykonanie głębokiego przysiadu lub innych ruchów, z którymi zwykle sobie radzisz. [11]

3 najpopularniejsze mity na temat strzelania w stawach

Istnieje wiele mitów związanych z celowym i niezamierzonym strzelaniem w stawach. Czy kiedykolwiek uwierzyłbyś w któryś z nich?

1. Strzykanie w stawach powoduje zapalenie stawów

Według badań, dobrowolne strzelanie w stawach nie prowadzi do zapalenia stawów. W przypadku, gdy dana osoba już cierpi na tę chorobę, może pojawić się jako jeden z objawów. [13]

2. Strzykanie prowadzi do większego zużycia stawów

To samo dotyczy artretyzmu. Nie ma jeszcze dowodów na to, że osoby uszkadzają sobie stawy. Poza tym, nawet zdrowe stawy mogą od czasu do czasu wydawać dziwny dźwięk chrupania. [14]

3. Strzykanie w stawach jest szkodliwe

Jeśli strzykaniu w stawach nie towarzyszy ból ani inne objawy, może to nie stanowić problemu. Czasami może nawet dawać poczucie odprężenia, na przykład podczas rozciągania pleców. [14]

4. Strzykaniu w stawach można całkowicie zapobiec

Możesz powstrzymać się od strzelania kostkami w palcach. Ale jeśli słyszysz strzykanie w kolanie podczas wstawania z krzesła lub kucania, nie możesz tego tak bardzo kontrolować. Jednak rozgrzewka i dokładne rozciąganie stawów przed ćwiczeniami może okazać się pomocne.

Jak dbać o zdrowie stawów?

Warto więc zadbać o zdrowie swoich stawów, nawet jeśli od czasu do czasu strzykają, ale poza tym działają jak w zegarku. Oprócz czynników genetycznych, wpływa na nie również styl życia. Możesz w znacznym stopniu wpływać na funkcjonowanie swoich stawów. [12]

Co pomoże utrzymać stawy w dobrej kondycji tak długo, jak to możliwe?

• Zdrowa masa ciała: nadwaga lub otyłość przeciąża stawy, zwiększając ryzyko zużycia chrząstki i choroby zwyrodnieniowej stawów.
• Zdrowy ruch: Podczas ruchu stawy są smarowane, a ważne składniki odżywcze docierają do nich poprzez krwiobieg, co jest istotne dla ich funkcjonalności. Oprócz aktywności sportowej, korzystny jest także normalny ruch, taki jak chodzenie. Nie przesadzaj jednak ze sportem i daj sobie czas na odpoczynek.
• Rozgrzewka przed ćwiczeniami: Nie zapomnij rozgrzać i rozciągnąć wszystkich stawów przed jakąkolwiek aktywnością sportową. Dzięki temu przygotujesz je na obciążenie i zmniejszysz ryzyko kontuzji.
• Wzmacnianie: Ćwiczenia siłowe pomagają wzmocnić mięśnie i inne struktury wspierające wokół stawów. Wykonując ćwiczenia w sposób poprawny technicznie i z maksymalnym zakresem ruchu, będziesz również wspomagać ich mobilność.
• Bandaże: Możesz również używać bandaży na kolanach lub łokciach, aby zadbać o wzmocnienie i utrzymać ciepło stawu. Są one szczególnie przydatne przy ciężkich przysiadach, martwym ciągu lub podnoszeniu ciężarów.
• Suplementy diety: Kompleksowe suplementy na stawy również mogą pomóc w dbaniu o zdrowie stawów. Zawierają one glukozaminę, chondroitynę, MSM i inne substancje, które są elementem układu mięśniowo-szkieletowego i przyczyniają się do jego prawidłowego funkcjonowania. Wśród nich znajduje się chrząstka rekina, kolagen czy Boswellia serrata. Więcej informacji na temat tego, co powinien zawierać dobrej jakości suplement na stawy, znajdziesz w naszym artykule Jak wybrać najlepszy suplement na stawy?

Problemy z układem mięśniowo-szkieletowym zostały omówione w kilku innych naszych artykułach:

• Cierpisz na ból pleców? Odpowiedź na pytanie, co najczęściej go powoduje i jak mu zaradzić, znajdziesz w naszym artykule Ból pleców: 10 najczęstszych przyczyn i sposoby ich leczenia.
• Możesz dowiedzieć się, co jest przyczyną bólu łokcia w naszym artykule Łokieć tenisisty i golfisty: Co je powoduje i jak się ich pozbyć?
• Jeśli chcesz również zrozumieć, jak radzić sobie z urazami mięśni, zapoznaj się z naszym artykułem Jak rozpoznać nadwyrężenie lub naderwanie mięśnia i jak je wyleczyć?
• Jeśli zastanawiasz się, jak bieganie wpływa na stawy, możesz dowiedzieć się tego z naszego artykułu Czy bieganie uszkadza kolana i inne stawy?

O czym warto pamiętać?

Po przeczytaniu dzisiejszego artykułu wiesz już, że nie musisz martwić się sporadycznym strzykanie czy chrupaniem w kolanie. Najczęściej jest to spowodowane pęcherzykiem powietrza, które często tworzą się w stawach. Jeśli jednak odczuwasz również ból lub obrzęk, powinieneś udać się do lekarza. W każdym przypadku warto jednak dbać o stawy, aby służyły jak najdłużej. Bardzo korzystna jest dla nich zdrowa waga, regularne ćwiczenia i trening siłowy. Zawsze dobrze je rozciągaj przed ćwiczeniami i używaj bandaży, aby wzmocnić stawy podczas podnoszenia dużych ciężarów.

Jeśli podobał Ci się nasz artykuł i znasz kogoś, komu nieustannie strzyka w kolanach, podziel się nim tymi wskazówkami. Być może pomożesz mu odkryć przyczynę tych irytujących dźwięków.

Źródła:

[1] Knuckle cracking: Annoying and harmful, or just annoying? Harvard Health. – https://www.health.harvard.edu/blog/knuckle-cracking-annoying-and-harmful-or-just-annoying-2018051413797

[2] Weber, K., Olszewski, M., & Ortolano, R. Knuckle Cracking and Hand Osteoarthritis. – https://doi.org/10.3122/jabfm.2011.02.100156

[3] Scientific American. What makes the sound when we crack our knuckles? – https://www.scientificamerican.com/article/what-makes-the-sound-when/

[4] What causes the noise when you crack a joint? – https://www.loc.gov/item/what-causes-the-noise-when-you-crack-a-joint/

[5] Schiphof, D., Middelkoop, M. van, Klerk, B. M. de, Oei, E. H. G., Hofman, A., Koes, B. W., Weinans, H., & Bierma-Zeinstra, S. M. A. Crepitus is a first indication of patellofemoral osteoarthritis (and not of tibiofemoral osteoarthritis). Osteoarthritis – https://doi.org/10.1016/j.joca.2014.02.008

[6] Conrad, D. N., & Dennis, D. A. Patellofemoral Crepitus after Total Knee Arthroplasty: Etiology and Preventive Measures. – https://doi.org/10.4055/cios.2014.6.1.9

[7] IC Klinika Brno. Přeskakování v koleni – Chirurgie nohy. – https://www.icklinika.cz/cz/chirurgie-nohy/faq/preskakovani-v-kolene/

[8] Dennis, E. R., Gruber, S., Marmor, W. A., & Stein, B. E. S. Evaluation and management of patellar instability. – https://doi.org/10.21037/aoj-2020-02

[9] Aurora Health Care. Bone Cracking & Joint Popping (Crepitus). – https://www.aurorahealthcare.org/services/orthopedics/conditions/crepitus

[10] Heiden Orthopedics. Knee Instability: Symptoms, Causes, and Treatment. – https://heidenortho.com/knee-instability-symptoms-causes-treatment/

[11] Ho, B. My knee cracks and pops! Here are three reasons why you DON’T need—Talk H. – https://www.talkhealthphysio.com.au/my-knee-cracks-and-pops-heres-3-reasons-why-you-dont-need-surgery/

[12] Fort HealthCare. 5 Things You Can Do to Keep Joints Healthy – https://www.forthealthcare.com/5-things-you-can-do-to-keep-your-joints-healthy/

[13] Pano, C. Myth busting: Does knuckle cracking lead to arthritis? – https://www.topdoctors.co.uk/blog/myth-busting-does-knuckle-cracking-lead-to-arthritis/

[14] Loyola Medicine. Six Facts and Myths About Cracking Your Joints. – https://www.loyolamedicine.org/about-us/blog/cracking-joints-facts-myths

[15] Arthritis News: Knuckle Cracking Q&A from Johns Hopkins Arthritis Center. – https://www.hopkinsarthritis.org/arthritis-news/knuckle-cracking-q-a-from/