Spis treści
Kto nie chciałby mieć zdrowego i bezproblemowego trawienia? Jesteśmy pewni, że zgodzisz się z nami, że gdy ten aspekt zdrowia nie funkcjonuje, jesteśmy daleko od stanu zadowolenia. Nie na próżno mówi się, że dobre trawienie jest podstawą zdrowia. O to właśnie dbają enzymy trawienne. Czasami jednak zdarza się, że mamy ich niedobór, co objawia się na przykład wzdęciami czy bólem brzucha. Dobra wiadomość jest jednak taka, że można je uzupełniać. W dzisiejszym artykule dowiesz się wszystkiego, co musisz wiedzieć o enzymach trawiennych.
Co to są enzymy?
Enzymy są ważnymi substancjami, które odgrywają istotną rolę w wielu reakcjach biochemicznych zachodzących w organizmie. Bez nich organizm nie byłby w stanie skutecznie przekształcać składników odżywczych w energię lub pozbywać się szkodliwych substancji, takich jak alkohol. Enzymy przyspieszają te ważne reakcje, czasami nawet miliony razy. Są więc jak robotnicy w organizmie, którzy są niezbędni do zapewnienia szybkiego, sprawnego i wydajnego metabolizmu. [1]
Jak działają enzymy?
Enzymy są wysoce specyficzne, co oznacza, że każdy z nich przyspiesza tylko określony rodzaj reakcji biochemicznej. Właśnie dlatego organizm posiada ich dziesiątki tysięcy. W rzeczywistości enzymy mogą wiązać się tylko z substancją o określonej strukturze.
Wyobraź sobie, że zachowują się podobnie do zamka i klucza. Enzym jest jak rodzaj zamka, do którego pasuje tylko klucz o określonym kształcie, w taki sam sposób, w jaki każdy z kluczy pasuje tylko do jednego konkretnego zamka. W tym przypadku kluczem jest tak zwany substrat, czyli substancja, z którą wiąże się enzym. Mogą to być białka, kwasy nukleinowe, inny enzym, tlen, woda i wiele innych substancji. Tylko w takich warunkach może zachodzić reakcja biochemiczna. Po zajściu reakcji klucz (substrat) jest uwalniany z zamka (enzymu) i czeka na następny klucz. [1]
Co to są enzymy trawienne?
Enzymy trawienne odgrywają główną rolę w rozkładzie i trawieniu żywności. Gdy pokarm przechodzi przez przewód pokarmowy, wchodzi w kontakt z enzymami trawiennymi, które stopniowo rozkładają węglowodany, białka i tłuszcze na mniejsze jednostki. Następnie wchłaniają się do krwi i dalej wykonują swoją pracę (są spalane w celu uzyskania energii, wbudowywane w mięśnie itp.).
Enzymy trawienne działają w jamie ustnej i żołądku. Jednak najważniejsze są enzymy trzustkowe, które są wydzielane przez trzustkę do jelita cienkiego. To właśnie tam zachodzą najważniejsze procesy związane z trawieniem składników odżywczych. [10]
Jakie enzymy występują w organizmie?
Istnieje kilka różnych enzymów trawiennych, które działają w organizmie w celu wspomagania trawienia. Zasadniczo są one podzielone na trzy główne grupy, z których każda zajmuje się trawieniem innego makroskładnika odżywczego. Jednocześnie każdy enzym jest specyficzny tylko dla niektórych części układu pokarmowego.
- Amylazy rozkładają złożone węglowodany na oligosacharydy i disacharydy, tj. węglowodany z mniejszą liczbą jednostek w łańcuchu.
- Proteazy, takie jak pepsyna w żołądku, trawią białka i rozkładają je na peptydy i pojedyncze aminokwasy.
- Lipazy rozkładają tłuszcz na glicerol i kwasy tłuszczowe.
Istnieją inne enzymy w układzie trawiennym, takie jak laktaza lub sacharaza, które rozkładają disacharydy na proste węglowodany (monosacharydy). Te mogą być następnie wchłaniane z jelit do krwi. [10]
Przegląd enzymów trawiennych
Część układu pokarmowego | Enzymy trawienne | Na co się dzielą? | Co powstaje? |
|---|---|---|---|
| Jama ustna | Amylaza | Węglowodany złożone (skrobia) | Oligosacharydy i disacharydy |
| Żołądek | Pepsyna | Białko | Peptydy i aminokwasy |
| Trzustka | Trypsyna | Białko | Aminokwasy |
| Lipaza | Tłuszcz | Glicerol i kwasy tłuszczowe | |
| Amylaza | Węglowodany złożone (skrobia) | Oligosacharydy, disacharydy i monosacharydy | |
| Jelito cienkie | Sacharaza | Sacharoza | Monosacharydy (glukoza i fruktoza) |
| Laktaza | Laktoza | Monosacharydy (glukoza i galaktoza) | |
| Maltaza | Maltoza | Monosacharydy (glukoza i glukoza) |
Te produkty mogą Cię zainteresować:
Jak w rzeczywistości działają enzymy trawienne?
Czy wiesz, jaką drogę pokonuje obiad po tym, jak zniknie z Twojego talerza? Wyobraź sobie na przykład łososia z ziemniakami i sałatką warzywną. Jaką rolę w jego trawieniu odgrywają różne enzymy trawienne? Przyjrzyjmy się wspólnie temu, co dzieje się w organizmie po zjedzeniu takiego posiłku.
1. Jama ustna
Kiedy żywność zawierająca węglowodany, białka i tłuszcze dostaje się do jamy ustnej, w pierwszej kolejności trawione są wyłącznie węglowodany. W tym przypadku są to ziemniaki. Są one pobierane przez amylazę ślinową podczas żucia i częściowo rozkładają węglowodany złożone (skrobię) na oligosacharydy. Złożone węglowodany są jak łańcuchy z dużą liczbą koralików, które enzym dzieli na krótsze części.
2. Żołądek
Po tym, jak już przeżuty i lekko strawiony pokarm przejdzie przez gardło i przełyk, trafia do żołądka. Żołądek zajmuje się przede wszystkim trawieniem białek. Czeka tam enzym pepsyna, który rozkłada białka na mniejsze peptydy i aminokwasy. Tak więc w przypadku tego przykładowego obiadu żołądek zajmuje się głównie łososiem, który jest cennym źródłem białka.
3. Jelito cienkie
Następnie pokarm wędruje z żołądka do dwunastnicy, która jest początkową częścią jelita cienkiego. W tym samym czasie trzustka wydziela również enzymy trawienne. Odgrywają one najważniejszą rolę w procesie trawienia pokarmu.
Enzym trzustkowy amylaza rozkłada węglowodany, trypsyna trawi białka, a lipaza rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe. Jednak enzymy przechowywane w błonie śluzowej jelit (laktaza, sacharaza itp.) także pełnią ważną rolę, rozkładając węglowodany na najmniejsze jednostki – monosacharydy.
W jelicie cienkim cały pokarm jest rozkładany na najmniejsze części. Są one następnie gotowe do kolejnej podróży przez organizm.
4. Tkanki docelowe
Kiedy białka, tłuszcze i węglowodany są rozkładane na najmniejsze części, mogą być wchłaniane do krwi i pełnić swoją unikalną rolę w organizmie.
- Węglowodany mogą być dalej wykorzystywane jako natychmiastowe źródło energii, przechowywane jako glikogen mięśniowy i wątrobowy lub przekształcane w zapasy tłuszczu w przypadku nadmiernego spożycia.
- Białko jest wykorzystywane do regeneracji i wzrostu mięśni, a także wielu innych tkanek ciała. Jest ono również wykorzystywane przez organizm do produkcji enzymów, hormonów i innych ważnych składników organizmu. W przypadku nadmiernego spożycia lub długotrwałej i intensywnej aktywności fizycznej, białko może także zostać spalone w celu uzyskania energii.
- Tłuszcze mogą być też wykorzystywane jako źródło energii lub przechowywane do późniejszego wykorzystania.
Odkryj nasze bestsellery:
Enzymy trawienne a probiotyki
Chociaż probiotyki również pomagają w trawieniu, z pewnością nie należy ich mylić z enzymami trawiennymi. Są to bakterie prozdrowotne, które występują w jelicie grubym i interesują się głównie niestrawną częścią naszego pożywienia – błonnikiem. Jest to pokarm, który pozwala im się namnażać i utrzymywać optymalny skład mikrobiomu jelitowego. Gdy szkodliwe bakterie przeważają nad pożytecznymi w jelitach, mogą wystąpić objawy, takie jak niestrawność, wzdęcia lub ból brzucha.
Dlatego zaleca się spożywanie dużej ilości probiotyków w diecie dla dobrego trawienia. Występują one na przykład w sfermentowanych produktów mlecznych lub żywności, takiej jak kefir, tempeh lub kapusta. Można je również uzupełniać suplementami, takimi jak ProbioTen lub dobrze znany Probiofix.
Jak objawia się niedobór enzymów trawiennych?
Organizm najlepiej trawi pokarm, gdy ma wystarczającą ilość enzymów trawiennych. Jeśli jednak niektóre z nich występują w ograniczonych ilościach, mogą przyczynić się do powstania problemów trawiennych.
- gazy
- wzdęcia brzucha
- skurcze
- biegunka
- ból brzucha
- uczucie ciężkości po posiłku
Jeśli dokuczają Ci tego typu problemy, możliwe, że Twój układ trawienny potrzebuje pomocy w postaci zewnętrznego dostarczania enzymów trawiennych. Możesz spróbować je suplementować i zobaczyć, jaki efekt przyniosą. Jednak w przypadku długotrwałych problemów lub takich, które nie ustępują nawet po zażyciu suplementu diety, zdecydowanie dobrym pomysłem jest wizyta u lekarza.
W cięższych przypadkach niedobór enzymów trawiennych może również objawiać się utratą wagi, a nawet niedożywieniem. Gdy niedobór jest poważny, organizm nie jest w stanie skutecznie trawić żywności i wykorzystywać jej jako źródła energii. W takich przypadkach niezbędna jest wizyta u lekarza.
Kiedy przyjmować enzymy trawienne?
Wymienione wyżej problemy trawienne mogą mieć jednak różne przyczyny, nie tylko zmniejszoną ilość enzymów trawiennych. Kiedy można podejrzewać niedobór tych enzymów?
- Produkty mleczne powodują problemy trawienne. W takim przypadku może to być nietolerancja laktozy (LI), w której brakuje enzymu laktazy, odpowiedzialnego za rozkład cukru mlecznego (laktozy). W takiej sytuacji warto po prostu uzupełnić laktazę w osobnym suplemencie diety.
- Wyższe spożycie białka również komplikuje życie. Nie jest to zaskakujące, ponieważ białko jest dość trudne do strawienia. W tym przypadku pomocne mogą być suplementy zawierające proteazy (enzymy trawiące białka).
- Stresujące okresy wywołują komplikacje trawienne. Jest to również możliwe, ponieważ stres często wiąże się z przejściowym brakiem enzymów trawiennych. W takim przypadku przydatne mogą być preparaty zawierające złożone enzymy trzustkowe.
- Dieta bogata w tłuszcze prowadzi do powolnego i skomplikowanego trawienia. Tłuszcze, podobnie jak białka, są trudniejsze do strawienia, więc naturalna produkcja enzymów może być niewystarczająca w przypadku tłustego posiłku. Dobrym pomysłem jest więc sięgnięcie po suplementy zawierające lipazy.
- Duże porcje są największym wrogiem. Może się zdarzyć, że podaż enzymów po prostu nie wystarczy na określoną ilość jedzenia. Przede wszystkim rozsądnie jest dostosować dietę, aby uniknąć przejadania się niepotrzebnie dużymi porcjami. Czasami jednak suplementy z kompleksową gamą enzymów trawiennych, takie jak DigeZyme, mogą pomóc złagodzić dyskomfort po obfitym posiłku.
- Osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego (IBS) również mogą odnieść korzyści z przyjmowania enzymów trawiennych. Jednak ich działanie podczas tego typu zaburzenia jest nadal słabo poznane, dlatego wskazane jest skonsultowanie się z lekarzem w sprawie przyjmowania enzymów. [4]
Problemy zdrowotne związane z niedoborem enzymów trawiennych
Niedobór enzymów trawiennych może być wrodzony lub nabyty w ciągu życia, na przykład z powodu stresu lub stylu życia.
Czasami może to być łagodny niedobór, który można rozwiązać za pomocą modyfikacji diety lub suplementów, ale istnieją również poważne niedobory enzymów trawiennych. Są one zwykle związane z chorobami przewlekłymi i są zbiorczo określane jako zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki.
- Ta ostatnia jest typowa na przykład dla przewlekłego zapalenia trzustki, które jest najczęstszą przyczyną zmniejszonej produkcji enzymów trzustkowych u dorosłych.
- Nowotwór trzustki uszkadza komórki trzustki, a tym samym jej zdolność do produkcji enzymów. [9]
- Chociaż mukowiscydoza jest chorobą płuc, w około 80-90% przypadków towarzyszy jej niewydolność trzustki. Osoby cierpiące na tę chorobę muszą przyjmować enzymy trzustkowe. [8]
- Choroba Leśniowskiego-Crohna, która jest przewlekłą chorobą zapalną jelit, jest również często powiązana ze stanem zapalnym trzustki. [3]
- Problem ten występuje również w przypadku cukrzycy typu 1 i 2. Jego przyczyna nie jest jeszcze w pełni poznana, ale prawdopodobnie jest to związane z procesami zapalnymi w trzustce lub tłuszczem odkładającym się w trzustce. [7]
W jakiej formie przyjmować enzymy trawienne?
Enzymy trawienne można kupić w postaci kapsułek, jako suplementy zawierające jeden enzym lub stanowiące połączenie kilku rodzajów.
- Na przykład laktaza, która jest przydatna w nietolerancji laktozy, jest powszechnie dostępna osobno.
- Odpowiednie są również preparaty złożone, takie jak DigeZyme®. Łączą one wszystkie główne enzymy, takie jak amylazy, proteazy i lipazy, ale także laktazę i inne enzymy.
- Lekarze powszechnie zalecają na przykład często stosowany bez recepty Kreon lub Pancreolan, które zawierają kluczowe enzymy trzustkowe.
Produkty spożywcze zawierające enzymy trawienne
Istnieją nawet produkty spożywcze zawierające enzymy trawienne. Naturalnie występujące enzymy mogą również pomóc w trawieniu. Gdzie można je znaleźć?
- Miód zawiera amylazy i lipazy, które pomagają w trawieniu węglowodanów i tłuszczów.
- Papaja jest bogata w proteazę, papainę, która pomaga trawić białko.
- Awokado zawiera lipazę. Może ona pomóc w rozkładaniu tłuszczów nie tylko z tego owocu.
- Ananas zawiera bromelainę, która jest też proteazą. Oprócz trawienia białek, wykazuje również korzystny wpływ na procesy zapalne w organizmie. [6]
Jak przyjmować enzymy trawienne?
Enzymy trawienne powinny być przyjmowane wraz z pożywieniem w celu odtworzenia funkcji enzymów, które są naturalnie produkowane w organizmie. Zaczynają one działać tylko wtedy, gdy pokarm jest obecny w układzie trawiennym. Dlatego z pewnością nie powinny być przyjmowane na czczo. Nie należy ich również przyjmować z gorącymi napojami. Wysoka temperatura może je zniszczyć. [2,9]
W przypadku określonych chorób, które prowadzą do niedoborów enzymów trawiennych, takich jak wspomniana mukowiscydoza, istnieją konkretne zalecenia dotyczące przyjmowania enzymów trawiennych. Z drugiej jednak strony, nie ma zaleceń dotyczących tego, ile enzymów należy przyjmować w przypadku łagodnych problemów trawiennych. Dlatego zaleca się przestrzeganie dawkowania podanego na opakowaniu produktu, jednocześnie monitorując reakcję organizmu. [5]
Jak długo przyjmować enzymy trawienne?
Jeśli enzymy trawienne są przyjmowane w zalecanych dawkach, pomagają poprawić trawienie, nie powodując przy tym żadnych skutków ubocznych i mogą być suplementowane długoterminowo.
Czy przyjmowanie enzymów trawiennych może mieć skutki uboczne?
Istnieją również skutki uboczne związane z suplementacją tych enzymów, zwłaszcza w układzie pokarmowym. Nadmierne stosowanie może prowadzić do bólu brzucha, biegunki, nudności, wymiotów, zaparć i bólu głowy. [2]
O czym warto pamiętać?
Odpowiednia równowaga enzymów trawiennych jest niezbędna dla dobrego trawienia. W przypadku ich braku organizm reaguje problemami trawiennymi. Niedobór tego typu enzymów jest charakterystyczny dla wielu chorób przewlekłych, ale często występuje również u osób zdrowych. Na przykład może wystąpić nietolerancja laktozy, problem z trawieniem białek lub tłuszczów.
Wtedy właśnie pojawia się możliwość suplementacji enzymów trawiennych. Jeśli więc dokucza Ci uczucie ciężkości po niektórych rodzajach jedzenia lub podejrzewasz u siebie nietolerancję laktozy, enzymy trawienne w kapsułkach mogą okazać się właściwym wyborem.
Czy dowiedziałeś się czegoś nowego z dzisiejszego artykułu? Jeśli uznasz go za interesujący, z przyjemnością podzielimy się nim ze znajomymi i wewnętrzną siecią kontaktów.
[1] COOPER, G.M. The Central Role of Enzymes as Biological Catalysts. In The Cell: A Molecular Approach. 2nd edition – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9921/
[2] FERRONE, M. et al. Pancreatic enzyme pharmacotherapy. – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17542772/
[3] FOUSEKIS, F.S. et al. Pancreatic Involvement in Inflammatory Bowel Disease: A Review. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6135003/
[4] GRAHAM, D.Y. et al. Enzyme therapy for functional bowel disease-like post-prandial distress. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6910206/
[5] IANIRO, G. et al. Digestive Enzyme Supplementation in Gastrointestinal Diseases. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4923703/
[6] PATEL, K. Bromelain Research Analysis. – https://examine.com/supplements/bromelain/
[7] RADLINGER, B. et al. Exocrine Pancreatic Insufficiency in Type 1 and Type 2 Diabetes. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7113197/
[8] SOMARAJU, U.R. - SOLIS‐MOYA, A. Pancreatic enzyme replacement therapy for people with cystic fibrosis. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6734127/
[9] Pancreatic Enzymes and Supplements: Uses & Side Effects. – https://www.cancercenter.com/cancer-types/pancreatic-cancer/treatments/pancreatic-enzyme-supplements
[10] GOODMAN, B.E. Insights into digestion and absorption of major nutrients in humans. – https://journals.physiology.org/doi/full/10.1152/advan.00094.2009
DODAJ NOWY KOMENTARZ