Wszystko, co musisz wiedzieć o domowych testach DNA

Co przychodzi Ci do głowy, gdy myślisz o testach genetycznych? Prawdopodobnie trudne badanie, najnowocześniejsza technologia i konieczność wizyty w specjalistycznym laboratorium. Ponieważ nauka, medycyna i technologia rozwijają się w szybkim tempie, również w dziedzinie badań genetycznych nastąpił ogromny postęp. W rezultacie możesz bardzo łatwo zbadać własne DNA i otrzymać ważne informacje, które mogą być związane z Twoim zdrowiem, odżywianiem i ogólnym stylem życia. W artykule wyjaśniamy, czym jest DNA, jak działają domowe testy genetyczne i jak można wykorzystać uzyskane dzięki nim informacje na swoją korzyść. Dowiesz się również, czy mogą ułatwić Ci drogę do wymarzonej sylwetki lub lepszego zdrowia. 

Czym jest DNA i test genetyczny?

Nie trzeba być inżynierem genetyki, aby zrozumieć podstawy DNA. Jest to „kod” życia, który zawiera prawie każda żywa komórka. Testy genetyczne mogą przyjrzeć się DNA bardzo dokładnie, a jednocześnie ujawnić bardzo ważne informacje nie tylko dla zdrowia, ale także dla stylu życia danej osoby.  

DNA jest biologicznym programem wewnątrz naszych komórek

Tak jak komputery składają się z pojedynczych części, tak samo nasze ciała składają się z komórek. Te poszczególne części lub komórki zawierają informacje, które są wykorzystywane do ich prawidłowego funkcjonowania. Jest to rodzaj programu, którego komórka przestrzega. I właśnie ten “program” w naszym ciele nazywamy DNA. Możesz go sobie wyobrazić jako rodzaj skręconej spirali, która ma szczeble podobne do tych na drabinie.

DNA składa się z kilku mniejszych łańcuchów, które są ułożone w chromosomy. Mamy w sumie 23 pary, z których połowa pochodzi od ojca, a druga połowa od matki. Jedna z tych par determinuje płeć osobnika, i być może już wiesz, że chromosom XX jest typowy dla kobiet, a XY dla mężczyzn. Kompletny zestaw chromosomów nazywany jest genomem, a cała konstrukcja genetyczna osobnika nazywana jest genotypem. [1–3]

Otrzymując kod genetyczny od naszych rodziców, oczywiste jest, że dziedziczymy kolor włosów, kolor oczu, a nawet grupę krwi. Czy wiesz również, że:

• jeśli rozciągniesz spiralę DNA, jej długość będzie w przybliżeniu równa odległości między Ziemią a Słońcem tam i z powrotem, około 600 razy,
• wszyscy Twoi znajomi, przyjaciele i współpracownicy mają DNA w 99,9% zgodne z Twoim,
• a DNA szympansa jest w 98,7% identyczne z ludzkim DNA.
• z kolei banan, który właśnie zjadłeś ma 41% identycznego DNA co Ty. [4–5]

Genetyka może wpływać na niemal każdy aspekt życia

Geny stanowią pewien warunek wstępny tego, jak wyglądasz, w jakim sporcie możesz odnosić sukcesy lub jaka będzie Twoja idealna praca. Nie oznacza to, że rodzisz się i tylko dzięki swoim genom skończysz jako, powiedzmy, otyły, niesportowy pracownik biurowy lub doskonale umięśniony menedżer wysokiego szczebla. To jest tylko pewna “konstrukcja”, ale możesz nad nią pracować i zmieniać ją bardziej na swoją korzyść. Środowisko, w którym żyjesz i Twój ogólny styl życia również mają ogromny wpływ na Twój wygląd, pozycję w społeczeństwie czy kondycję fizyczną. Co ciekawe, wpływ środowiska i stylu życia na funkcjonowanie genów jest badany w ramach dziedziny nauki zwanej epigenetyką. [8-9]

Genetyka nie tylko odgrywa dużą rolę w tym, jak duży jest Twój nos, ale może również wpływać na to, jak Twoje ciało „toleruje” lub przemienia pewne substancje, takie jak kofeina, alkohol lub leki. Możesz znać kogoś, kto wypija sześć kaw dziennie i nadal śpi w nocy „jak dziecko”, a Ty wypijasz słabe cappuccino po obiedzie i liczenie owiec nie pomaga Ci zasnąć.

Wiele innych tajemnic może być wyjaśnionych przez małe różnice w genach, na przykład dlaczego niektóre osoby postrzegają smak kolendry jako „mydlany” lub dlaczego twój przyjaciel czerwieni się po pierwszym kieliszku wina. [10–11]

Testy genetyczne mogą wykryć mutację genetyczną

Doskonałość nie istnieje, nawet na poziomie DNA. Może ono zawierać wady wrodzone lub nabyte w trakcie życia na skutek działania środowiska (np. palenie papierosów, promieniowanie UV). Wystarczy małe odchylenie, zmiana w „programie” komórki, a wszystko w życiu człowieka może być zupełnie inne. Znane choroby genetyczne to, na przykład mukowiscydoza czy zespół Downa.

Testy genetyczne mogą ujawnić zmiany na poziomie DNA. Badają one chromosomy, geny i białka, z których zbudowane jest DNA. Dzięki temu mogą dowiedzieć się, czy u danej osoby wystąpiła już lub jest zagrożona wystąpieniem jakiejś mutacji genetycznej, która stoi za rozwojem choroby.

W uzasadnionych przypadkach informacja o zbliżającej się lub trwającej wadzie genetycznej może ułatwić proces znalezienia odpowiedniego leczenia.

Testy te działają na zasadzie analizy jednej lub większej ilości sekwencji DNA, które mogą być odpowiedzialne za rozwój choroby lub, zgodnie z ich układem, mogą zakładać, na przykład nietolerancję pokarmową. Niektóre testy genetyczne mogą nawet zbadać cały Twój kod genetyczny, czyli genotyp. [6–7]

Te produkty mogą Cię zainteresować:

Domowe testy genetyczne przeżywają ogromny „boom”

Zindywidualizowane żywienie i trening oparte na testach genetycznych nadają zupełnie nowy wymiar planowi „szytemu na miarę”. Człowiek z natury jest istotą dociekliwą, a więc oczywiste jest, że nie chce przegapić okazji, aby dowiedzieć się jak najwięcej o swoim pochodzeniu, wrodzonym talencie do różnych dyscyplin sportowych, ale także czegoś o poziomie ryzyka wystąpienia pewnych chorób. Dzięki domowym testom genetycznym nigdy nie było to łatwiejsze. Testy te nie służą do diagnozowania czy leczenia chorób, ale dostarczają informacji użytkownikom i to od nich zależy, jak z tymi informacjami postąpią. [12]

Czego możesz się dowiedzieć z domowych testów genetycznych?

Domowe testy genetyczne dostarczą Ci cennych informacji i konkretnych zaleceń w celu zmiany swojego życia pod wieloma względami. Możesz dowiedzieć się, że masz dziedziczne predyspozycje do rozwoju choroby, co sprawi, że położysz większy nacisk na profilaktykę. Na podstawie analizy DNA otrzymasz konkretne zalecenia, które będziesz mógł zastosować w swoim życiu. [13-14]

Jakie obszary życia mogą pomóc Ci poprawić testy genetyczne?

• Odpowiednia dieta – wyniki testów genetycznych z naciskiem na dietę mogą pomóc Ci w uzyskaniu konkretnych zaleceń dotyczących zmian w sposobie odżywiania. W oparciu o analizę DNA pod kątem tego, jak Twój organizm reaguje na na spożycie składników odżywczych, możesz otrzymać zalecenia dotyczące ilości i proporcji węglowodanów, białek i tłuszczów w diecie. Ten test genetyczny często koncentruje się na bardziej szczegółowej analizie genu ADIPOQ, którego niektóre warianty są związane z ryzykiem otyłości, a zatem mogą wpływać na sukces w odchudzaniu.

• Pochodzenie – niektóre firmy oferują możliwość sprawdzenia swojego pochodzenia. Dzięki temu uzyskasz informacje, na przykład o obszarze geograficznym, w którym żyli Twoi przodkowie oraz szczegóły dotyczące Twojego pochodzenia etnicznego. Na podstawie tych informacji możesz łatwo stworzyć własne drzewo genealogiczne.

• Psychika i sen – niektóre testy mogą nawet ujawnić, jak bardzo jesteś podatny na stres i pomóc Ci ustalić optymalny reżim snu. Na przykład, oceniają one wariant genu COMP, który wpływa na to, jak dobrze radzisz sobie ze stresem.

• Pielęgnacja skóry – geny wpływają na stan skóry i sposób, w jaki się starzejemy. Analizując swoje geny, dowiesz się, jakie zmiany w diecie lub pielęgnacji skóry możesz wprowadzić, aby zachować jej młody wygląd. Osoby z wariacjami w genie MMP1 będą bardziej podatne na szybszą utratę elastyczności skóry.

• Test na ojcostwo – testy domowe dają również możliwość dowiedzenia się, czy dany mężczyzna jest ojcem biologicznym dziecka. [15]

Co ciekawe, na rynku można znaleźć również testy, które powiedzą Ci, jak odbierasz smak i zapach potraw i napojów. DNA ma również wbudowane informacje o tym, czy lubisz słodycze, brokuły lub jaki rodzaj wina jest najbardziej przyjemny dla Twoich kubków smakowych. [16-18]

W jaki sposób wykorzystuje się domowe testy genetyczne i jak one działają?

Kiedy zamówisz taki test w domu, otrzymasz instrukcje i wszystkie niezbędne narzędzia do pobrania próbki. Zazwyczaj próbka jest pobierana z wewnętrznej strony policzka lub śliny. Próbka ta jest następnie wysyłana do laboratorium zgodnie z instrukcją lub odbierana przez kuriera, który zawozi ją do punktu odbioru. Zależy to od firmy, u której kupiłeś test. Następnie czekasz na wyniki, które przyjdą do Ciebie pocztą, e-mailem lub na aplikację na Twoim smartfonie. Niektóre firmy oferują konsultacje ze swoimi specjalistami, którzy wyjaśnią wyniki bardziej szczegółowo, aby pomóc Ci zastosować ewentualne zalecane zmiany. [19]

Czy testy genetyczne mogą ułatwić Ci znalezienie drogi do wymarzonej sylwetki?

Dowody na to, że na niektóre znane choroby, takie jak cukrzyca, choroby serca i naczyń krwionośnych czy rozrzedzenie kości, częściowo wpływają geny, które już istnieją, są bardzo przekonujące. Okazuje się również, że niektóre warianty genetyczne mogą wpływać na metabolizm niektórych składników odżywczych. Oznacza to, że u poszczególnych osób mogą występować różnice w zapotrzebowaniu na składniki odżywcze. Na przykład, dziedziczna hemochromatoza powoduje nadmierne magazynowanie żelaza w organizmie i dlatego jego zwiększone spożycie jest wysoce toksyczne dla osób z tym zaburzeniem metabolicznym. [20]

Jeśli wciąż “szukasz” w świecie odżywiania i wypróbowałeś już wszystkie możliwe kierunki i diety, a nadal nie możesz się zorientować, która jest dla Ciebie “właściwa”, testy genetyczne mogą Ci w tym pomóc. Na podstawie oceny Twoich genetycznych predyspozycji do metabolizowania składników odżywczych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze, możesz opracować indywidualny plan żywieniowy dostosowany do Twoich genów.

Nutrigenomika jest poświęcona zindywidualizowanemu żywieniu

Nutrigenomika specjalizuje się w powiązaniach między genami,  odżywianiem i zdrowiem. Jej celem jest wyjaśnienie, w jaki sposób organizm ludzki reaguje na spożycie pokarmów i napojów oraz jak wykorzystać te informacje w celu poprawy zdrowia. Niektórym może odpowiadać standardowe podejście, obejmujące ogólne zalecenia, ale są też osoby, dla których plan dostosowany do indywidualnych potrzeb może znacznie poprawić współpracę, motywację, a tym samym ogólne wyniki. [21]

Zalecenia oparte na nutrigenomice mogą być ściślej przestrzegane

Dla większości ludzi wystarczające są ogólne zalecenia dotyczące zdrowej diety. Jednakże, dostosowanie diety w oparciu o sugestie zmian może nie odpowiadać każdemu, i nie każdy osiągnie pożądane rezultaty. Jak wspomniano powyżej, genetyka odgrywa rolę w tym, jak organizm metabolizuje pewne składniki odżywcze. Może to wyjaśniać, dlaczego ktoś może „pozwolić sobie” na większą ilość tłuszczu w diecie zachowując przy tym zdrowy poziom cholesterolu i innych wskaźników określających ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Duże różnice mogą być potrzebne w odpowiednim stosunku składników odżywczych. Dla Ciebie idealnym rozwiązaniem może być 60% węglowodanów w diecie, podczas gdy dla Twojego przyjaciela lepsze będzie 40% węglowodanów. [22]

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zdrowej diety, przeczytaj artykuł Czym jest zdrowa dieta i jak nauczyć się zdrowo odżywiać? 

Prawdopodobnie wiesz, że otyłość lub nadwaga jest często wiąże się nie tylko ze stylem życia, ale także z uwarunkowaniami genetycznymi. Istnieje pewna wariacja genetyczna (rs1558902), która jest związana z ryzykiem rozwoju otyłości. I to właśnie osoby z tym genem zostały zaproszone do badania, które trwało 2 lata. Na początku zważono uczestników, przeprowadzono dokładne badanie fizykalne i zalecono plan żywieniowy. Podzielono ich na cztery grupy, z których każda otrzymała inną dietę z różnymi proporcjami składników odżywczych. Jednym z interesujących wyników badania było to, że uczestnicy z wariantem genu rs1558902 mieli lepsze wyniki (większa redukcja wagi i tkanki tłuszczowej) na diecie wysokobiałkowej niż inni badani, którzy nie mieli tego wariantu. Może to być jedna ze wskazówek, że geny mogą wpływać na to, jak nasze ciała reagują na zmiany w diecie. [23]

W innym badaniu sprawdzano, czy konkretne propozycje zmian w diecie wynikające z testu genetycznego miały większy wpływ na przestrzeganie ich przez ludzi niż zwykłe ogólne zalecenia. W rezultacie okazało się, że grupa uczestników, która otrzymała spersonalizowane zalecenie oparte na teście genetycznym, była bardziej zmotywowana i dokonała większych zmian w porównaniu z grupą bez wykonanego testu genetycznego. Podobne wyniki uzyskano w badaniu, zgodnie z którym zalecane zmiany w diecie w celu utraty wagi były lepiej przestrzegane w dłuższej perspektywie przez osoby, które otrzymały plan opracowany z pomocą nutrigenomiki. [24-25]

Na co mogą wpłynąć geny w naszej diecie?

• smak żywności
• odpowiednie spożycie energii
• idealna ilość spożywanych makroskładników – białek, tłuszczów i węglowodanów
• metabolizm i magazynowanie tłuszczu
• metabolizm witamin i minerałów
• skład mikrobiomu – pożytecznych mikroorganizmów żyjących w naszym jelicie grubym [26]  

Czy istnieją jakieś zagrożenia związane z domowymi testami genetycznymi?

Domowe testy genetyczne są najczęściej pobierane ze śliny lub wewnętrznej strony policzka, więc ryzyko uszczerbku na zdrowiu fizycznym jest minimalne. Należy jednak pamiętać, że nie należy traktować ich wyników jako “świętego Graala” i uważać je za jedyną prawdę. Testy te wciąż się rozwijają i mogą nie brać pod uwagę Twojego stylu życia i środowiska, w którym żyjesz. Są to czynniki, o których już wiemy, że mają niezaprzeczalny wpływ na nasze życie. Pomyśl o wynikach testów genetycznych bardziej jako o kolejnym elemencie układanki lub jako o informacji, która pomoże Ci dokonywać lepszych i bardziej świadomych wyborów, mogących mieć duży wpływ na jakość Twojego życia w dłuższej perspektywie. [27]

Jaki z tego morał?

Genetyka ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Wpływa nawet na to, jak wyglądasz, jaki sport jest dla Ciebie idealny, czy jak Twój organizm toleruje kofeinę. Na podstawie domowych testów genetycznych, można uzyskać cenne informacje, które mogą pomóc Ci w optymalizacji stylu życia i ułatwić drogę do osiągnięcia zamierzonych celów. Według niektórych badań, osoby, które otrzymały zalecenia oparte na testach genetycznych były bardziej zmotywowane do ich przestrzegania i poprawy swojego życia. Spersonalizowana dieta i plan treningowy mogą więc być idealnym rozwiązaniem dla tych, którzy do tej pory nie dostrzegli rezultatów z powszechnie stosowanych metod.

Czy kiedykolwiek słyszałeś o domowych testach genetycznych lub spersonalizowanej diecie opartej na DNA? Podziel się z nami swoją opinią, a jeśli podobał Ci się ten artykuł, udostępnij go swoim znajomym.

Źródła:

[1] QGEN.Co je součástí genetiky. – https://www.qgen.cz/co-je-dna-a-genetika

[2] Healthline. What Is DNA? Structure, Function, Pictures & Facts. – https://www.healthline.com/health/what-is-dna

[3] Science. DNA, explained. – https://www.nationalgeographic.com/science/article/dna-deoxyribonucleic-acid

[4] Ancestry Blog. 6 Weird But True Facts About DNA. – https://blogs.ancestry.com/cm/weird-but-true-facts-about-dna/

[5] Helmenstine, A. DNA Facts—Fun Facts About DNA. – https://sciencenotes.org/20-dna-facts-fun-facts-about-dna/

[6] MedlinePlus Genetics. What do the results of direct-to-consumer genetic testing mean?– https://medlineplus.gov/genetics/understanding/dtcgenetictesting/dtcresults/

[7] Genetic Testing FAQ. Genome.Gov. – https://www.genome.gov/FAQ/Genetic-Testing

[8] CDC. What is Epigenetics? – https://www.cdc.gov/genomics/disease/epigenetics.htm

[9] Conn, C. A., Vaughan, R. A., & Garver, W. S. (2013). Nutritional Genetics and Energy Metabolism in Human Obesity ]https://doi.org/10.1007/s13668-013-0046-2]

[10] Coffee Doesn’t Give You the Jitters, Alcohol Makes You Blush: Thank Your Genes | Breakthroughs. – https://www.breakthroughs.com/foundations-science/coffee-doesn%E2%80%99t-give-you-jitters-alcohol-makes-you-blush-thank-your-genes

[11] Science. Do you love or loathe coffee? Your genes may be to blame. – https://www.nationalgeographic.com/science/article/news-daylight-saving-time-coffee-caffeine-genes-dna

[12] Michigan Medicine. At-Home Genetic – https://www.uofmhealth.org/health-library/abr9110

[13] MedlinePlus Genetics. What kinds of direct-to-consumer genetic tests are available – https://medlineplus.gov/genetics/understanding/dtcgenetictesting/dtctesttypes/

[14] CDC. Genetic Testing. – https://www.cdc.gov/genomics/gtesting/genetic_testing.htm

[15] GenePlanet. – https://geneplanet.com/eu

[16] The Role of Genetics in Food Taste and Smells – https://www.eatright.org/food/nutrition/healthy-eating/the-role-of-genetics-in-food-taste-and-smells

[17] MedlinePlus Genetics. What kinds of direct-to-consumer genetic tests are available?– https://medlineplus.gov/genetics/understanding/dtcgenetictesting/dtctesttypes/

[18] Harvard Health. Should you get a home genetic test? – https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/should-you-get-a-home-genetic-test

[19] Michigan Medicine. At-Home Genetic .– https://www.uofmhealth.org/health-library/abr9110

[20] STOVER, P. J., & CAUDILL, M. A. Genetic and Epigenetic Contributions to Human Nutrition and Health: Managing Genome–Diet Interactions. – https://doi.org/10.1016/j.jada.2008.06.430

[21] Clevel, K. K. K. is the lead dietitian at, Wellness, C., Clevel, P. M. in, author, O. S. is a best-selling, & Dietitian, A. A. W. (b.r.). Do DNA-based diets work? – https://www.today.com/health/do-personalized-diets-work-t183387

[22] Protein, Carbs, and Fat: How DNA Affects Macros in Your Diet – https://www.issaonline.com/blog/index.cfm/2020/protein-carbs-and-fat-how-dna-affects-macros-in-your-diet

[23] Zhang, X., Qi, Q., Zhang, C., Smith, S. R., Hu, F. B., Sacks, F. M., Bray, G. A., & Qi, L. FTO genotype and 2-year change in body composition and fat distribution in response to weight-loss diets: The POUNDS LOST Trial. – https://doi.org/10.2337/db11-1799

[24] Nielsen, D. E., & El-Sohemy, A. Disclosure of Genetic Information and Change in Dietary Intake: A Randomized Controlled Trial. – https://doi.org/10.1371/journal.pone.0112665

[25] Horne, J., Gilliland, J., O’Connor, C., Seabrook, J., & Madill, J. Enhanced long-term dietary change and adherence in a nutrigenomics-guided lifestyle intervention compared to a population-based (GLB/DPP) lifestyle intervention for weight management: Results from the NOW randomised controlled trial.– https://doi.org/10.1136/bmjnph-2020-000073

[26] The Future of Nutrigenomics—Today’s Dietitian Magazine. – https://www.todaysdietitian.com/newarchives/1017p30.shtml

[27] Genetic testing—Mayo Clinic. – https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/genetic-testing/about/pac-20384827